Παρουσιάστηκε σε νοσηλειακούς δασκάλους το Μάρτη 2008 (στα πλαίσια της δουλειάς μου με το δράμα ως διαμεσολάβηση στην επιμόρφωση)
Ορισμός του burnout (συνδρόμου ολοκληρωτικής εξάντλησης)
Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε από τον Freudenberger (1974) για να ορίσει την επαγγελματική παθολογία που εμφανιζόταν με μεγάλη συχνότητα σε όσους ασκούσαν κοινωνικό λειτούργημα
Τι είναι το burnout
Ψυχολογικό σύνδρομο που σχετίζεται με ένα περίπλοκο σύστημα διαπροσωπικών σχέσεων που καθορίζει τον τρόπο που το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τους άλλους και προξενεί χρόνιο άγχος, το οποίο επιφέρει πρώτα εξάντληση, μετά κυνισμό και τέλος αδιαφορία (Maslach, Schaufeli & Leiter 2001)
Το burnout είναι δηλαδή:
Η φυσική και συναισθηματική εξουθένωση που εμπεριέχει την ανάπτυξη μιας αρνητικής αντίληψης για τον εαυτό και τη δουλειά, καθώς και απώλεια ενδιαφέροντος και συναισθήματος για τον πληθυσμό στον οποίο προσφέρει το άτομο υπηρεσίες φροντίδας
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ
Το burnout πλήττει το άτομο σε τέσσερα επίπεδα:
1) Σωματικό
2)Γνωσιακό
3)Συναισθηματικό
4)Συμπεριφοράς
1) Σωματικά συμπτώματα
Έλλειψη ενέργειας
Χρόνια κούραση
Αδυναμία
2) Γνωσιακά συμπτώματα
Στερεοτυπία της σκέψης
Κυνισμός
Αρνητική στάση απέναντι στον πληθυσμό στον οποίο παρέχεται το λειτούργημα
Αρνητική στάση προς την εργασία
Αρνητική στάση προς τον εαυτό
3) Συναισθηματικά συμπτώματα
Αίσθημα ανικανότητας
Απώλεια ελπίδας
Αίσθημα παγίδευσης
Τα συμπτώματα του burnout είναι περισσότερο νοητικά παρά σωματικά
Αίσθημα αδυναμίας
Απελπισία
Συναισθηματική εξάντληση
Αποδέσμευση/Αποξένωση
Απομόνωση
Ευερεθιστότητα
Αποστέρηση
Αίσθημα παγίδευσης
Αίσθημα αποτυχίας
Απογοήτευση
Κυνισμός
Απάθεια
Διάκριση burnout από το εργασιακό στρες
BURNOUT
Αποδέσμευση
Αδιαφορία
Αίσθημα ανικανότητας και απελπισίας
Απώλεια κινήτρων και στόχου
Οδηγεί σε αποδέσμευση και κατάθλιψη
Πλήττεται κυρίως το συναίσθημα
Απαξιώνει τη ζωή
EΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΤΡΕΣ
Μεγάλη κινητοποίηση
Έντονα συναισθήματα
Αίσθημα επείγοντος και υπερδραστηριότητα
Απώλεια ενέργειας
Οδηγεί σε αγχώδεις διαταραχές
Πλήττεται κυρίως το σώμα
Μπορεί να σκοτώσει πρόωρα
Το burnout είναι μία από τις συνέπειες του εργασιακού στρες που σχετίζεται με:
Αντικειμενικούς παράγοντες που προκαλούν το στρες
Υποκειμενικούς παράγοντες (στοιχεία προσωπικότητας και άλλα γεγονότα της προσωπικής ζωής που προκαλούν στρες)
Κοινωνικές μεταβλητές
Μορφωτικές μεταβλητές
Χαρακτηριστικά ευάλωτης προσωπικότητας σε burnout
Δυσκολία οριοθέτησης (σύγχυση ρόλων)
Δυσκολία στο άτομο να πει «όχι» (ο ρόλος του «καλού παιδιού»)
Τάση για στόχους μη ρεαλιστικούς
Φόβος προς την εξουσία
Φόβος κριτικής
Απαισιοδοξία/μοιρολατρία
Πότε αντιλαμβανόμαστε τον κίνδυνο από burnout στην εργασία
Όταν κάθε μέρα στη δουλειά βιώνεται ως κακή
Όταν το ενδιαφέρον για τη δουλειά εμφανίζεται ως απώλεια χρόνου και ενέργειας
Όταν το μεγαλύτερο τμήμα της δουλειάς εμφανίζεται καθημερινά ως δυσάρεστο
Όταν ο,τιδήποτε και αν πράττεται δεν έχει νόημα εξαιτίας της απρέπειας, της ωμότητας ή της αχαριστίας ανωτέρων, συναδέλφων και πελατών
Αιτίες εμφάνισης του συνδρόμου burnout
Όταν οι στόχοι που τίθενται είναι μη ρεαλιστικοί από τον εαυτό ή τους ανωτέρους
Υπάρχει η προσδοκία για μεγάλη προσφορά σε πολλούς ανθρώπους
Όταν δεν μπορεί να ορίσει ο επαγγελματίας τις βασικές παραμέτρους της εργασίας του
Υπάρχουν κανόνες απάνθρωποι και επιφέρουν τιμωρία
Η δουλειά εξαναγκάζει σε δράση ενάντια στις προσωπικές αρχές
Υπάρχει ανία από μία δουλειά που τίποτα δεν αλλάζει ή δεν δίνει κίνητρα
Υπάρχει το αίσθημα παγίδευσης από οικονομικούς λόγους για τη συνέχιση της εργασίας που έχει κάποιο/α από το/α παραπάνω γνωρίσματα
Εκπαιδευτικοί σε νοσοκομεία: Ομάδα υψηλού κινδύνου εμφάνισης burnout γιατί:
Είναι λειτουργοί
Είναι δημόσιοι υπάλληλοι
Η δουλειά τους έχει στοιχεία απομόνωσης
Δυσκολία στον πληθυσμό
Πιο περίπλοκο περιβάλλον από το σχολείο
Έλεγχος ανεπαρκής στην παροχή υπηρεσιών (από την πορεία της υγείας των παιδιών, τα χρονικά όρια που τίθενται στο σχολικό πρόγραμμα κ.ά.)
Ελλιπής οργάνωση εποπτείας και υποστήριξης του έργου τους
Πρωτογενής πρόληψη: Αποφυγή του burnout
Στόχοι ρεαλιστικοί σε σχέση με τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου πλαισίου εκπαίδευσης
Αποσαφήνιση του ρόλου τους
Συχνές και τακτικές συναντήσεις μεταξύ συναδέλφων με στόχο υποστηρικτικό, εποπτικό και για αποφυγή της απομόνωσης
Αναζήτηση ρεαλιστικού νοήματος της δουλειάς που παρέχουν
Συνεχής επιμόρφωση
Παροχή των απαραίτητων μέσων που διευκολύνουν τη δουλειά τους
Δευτερογενής πρόληψη: Αναγνώριση ανησυχητικών σημείων
Επιθυμία να μην προσέλθουν στη δουλειά ή ύπαρξη απουσιών
Δυσκολία συγκέντρωσης κατά την εργασία
Συγκρουσιακές σχέσεις με τους συναδέλφους ή άλλους εμπλεκόμενους στο πλαίσιο της εργασίας
Ευερεθιστότητα σε σχέση με τη δουλειά
Εμφάνιση αϋπνίας, πεπτικών διαταραχών, πονοκεφάλων και ταχυκαρδίας
Ανικανότητα να δράσουν με επαγγελματισμό σε δύσκολα περιστατικά
Τριτογενής πρόληψη: Θεραπεία burnout
Αναγνώριση του προβλήματος
Λήψη απόφασης για συνέχιση ή όχι της ίδιας δουλειάς
Αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματία του χώρου ψυχικής υγείας
Αποφυγή της απραξίας!
(Πηγές:
ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.(2002). Πηγές εργασιακού στρες: Το σύνδρομο "Mobbing", Το σύνδρομο "burn-out", Αθήνα.
Esteve, J. M. (2000). The transformation of the teachers' role at the end of the twentieth century: new challenges for the future. Educational Review, 52(2), pp. 197-207.
Freudenberger, H. J. (1974). "Staff burnout", Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
Maslach, C., Jackson, S.(1981). "The measurement of experienced burnout", Journal of Occupational Behavior, 2, pp. 1-15.
Maslach, C. & Schaufeli, W. B. (1993). "Historical and conceptual development of burnout", in C. Maslach, W. B. Schaufeli, & T. Marek (Eds.), Professional burnout: Recent developments in theory and research (pp. 1-16). Washington, DC: Taylor & Francis.
